• Uygur Türkçesi’nde destan anlatıcıları, “Dastançi” veya “Goşagçi” terimleriyle isimlendirilirler. “Dastançi” terimi Özbek Türkçesi’nde de destan anlatıcılarına verilen bir isimdir.
• Kırgız Türkçesi’nde genel olarak kahramanlık şiir anlatıcılarına Comogçu”
adı verilir. Bu terim “kahramanlık destanı” anlamına gelen “Comog” kelimesinden türetilmiştir. Bu terimin yanında Kırgız destan geleneğinde çok önemli bir yere sahip olan Manas Destanı anlatıcıları ise “Manasçı” ismini alırlar.
• Karakalpak destani şiiri anlatıcıları “Jırav” ismini alırlar. “Jırav” terimi “kahramanlık destanı”, “şarkı, türkü” anlamlarına gelen “jır” kelimesinden türetilmiştir. “Jırav” terimi Kazak Türkçesi’nde de görülmektedir. Diğer taraftan Eski Türkçe “ır/yır” kelimelerinden aynı şekilde türetilmiş bir terim olan “Irçı” terimi de Kırgız Türkçesi’nde destani şiir icracılarına verilen bir adlardandır.
• Altay Türkleri’nin destan anlatıcılarına verilen isim “Gayçı” ismidir. Bu terim “hususi tarzda şarkı türkü söylemek” anlamlarına gelen “Gay” kelimesinden türetilmiştir.
• Kazak Türkleri’nin destani şiir söyleyicilerine verdiği isim Farsça’dan alınmış bir kelime olan “Akın” terimidir. Bu terim Farsça’da “hatip, öğretici, duacı” anlamlarına gelen “ahun” kelimesinde meydana gelen harf değişimleriyle ortaya çıkmıştır. “Akın” terimi hem “irticalen şiir söyleyen” hem de genel anlamda “şair” kelimesini karşılayacak şekilde Kırgız Türkçesi’nde de bulunmaktadır.
• Tatar Türkçesi’nde destan anlatıcılarına “Çaçan”, Başkurt Türkçesi’nde ise “Sasan” isimleri verilir. Bu kelimeler “hitap kabiliyetine sahip veya açık ve düzgün ifade edebilme” anlamına gelip isim olarak “hatip” kelimesinin karşılıklarıdır.
• Özbek Türkçesi’nde destani şiir anlatıcılarına verilen isim diğer Türk boylarındaki isimlendirmelerden farklı ve ilgi çekici mahiyettedir. Özbek Türkçesi’nde destani şiir anlatıcılarına “bir ilim adamı ve öğretmen” ve “Budist öğretmen” anlamlarına gelen “Bahşı” terimi isim olarak verilmiştir. Bu terim Özbek Türkçesi’nden başka, Türkmen ve Karakalpak Türkçeleri’nde de karşımıza çıkmaktadır. “Bahşı teriminin Türkmen Türkçesi’ndeki anlamı Özbek Türkçesi’nde kullanılan anlamına benzer şekilde olmasına rağmen, bu terim Karakalpak Türkçesi’nde daha dar manada “destani şiir söyleyicisinin sadece bir tipini” ifade eder.
• Azerbaycan ve Türkiye Türkleri’nin destani şiir söyleyicilerine “Aşıg/Âşık” gibi adlar verilmektedir.
> Karl Reichl, "Türk Boylarının Destanları" (Çev: Metin Ekici)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder